De positie van man en vader in de politiek

NIEUWE-TONGE –  Al in de Bijbel wordt zwak vaderschap beschreven als het gaat over Eli’s zwakke bestraffing van zijn zonen. Ook in onze tijd is er sprake van zwak vaderschap. Dit wordt beschreven door de Franse filosoof Tocqueville. Deze stelt in zijn magnum opus ‘Over democratie in Amerika’ dat de man in Amerika is gebleven, maar dat de vader is verdwenen door de nastreving van het extreme gelijkheidsideaal. Over dit onderwerp, ‘vaderschap’, sprak dr. B.J. Spruyt vrijdagavond 25 november op de SGP-jongerenavond in Nieuwe-Tonge.

De spreker begint zijn betoog met het aanhalen van de aanleiding voor de uitnodiging: de recensie die hij had geschreven in Ecclesia over de boeken met de titels ‘Het vaderloze tijdperk’ en ‘Vervreemding en verslaving’. Beide boeken zijn geschreven door Alexander van der Does de Willebois (1928-1987). In deze recensie benadrukt Spruyt, aan de hand van deze boeken, het ‘uitnemende belang van goede vaders’ en beschrijft hij zijn constatering van de verdwijning van de vader. Deze constatering wordt nader toegelicht.

vaderlozetijdperkomslagMaatschappelijk probleem

Volgens Spruyt is de mannelijkheid door de jaren heen door het feminisme, dat alle verschillen tussen ‘ras en gender’ wil uitwissen, geproblematiseerd. Spruyt heeft de indruk dat deze problematisering een grote invloed heeft uitgeoefend. Het woord ‘man’ staat in onze tijd voor: autoritair, competitief en hard. De man is hierdoor gaan twijfelen aan zijn identiteit. Hij is veranderd in een ‘vrouwelijker’ wezen, inschikkelijker en intiemer.

Iemand die dit probleem al vroeg constateert is Pim Fortuyn, die in 1995 het boek ‘De verweesde samenleving’ schrijft. Hij stelde dat er in het moderne Nederland, door de angst voor autoriteit, geen leidersfiguren, geen personen die regels durfden te stellen, meer zijn. Dit veroorzaakt volgens Fortuyn een richtingloze samenleving, die het risico loopt uiteen te vallen. Dit omdat ze geen normen, waarden en geloof heeft en daardoor weerloos is tegenover andere culturen. Zo ontstaat een multiculturele, permissieve samenleving, die zichzelf wegcijfert en in de problemen komt als er onverenigbare culturen naast elkaar moeten leven.

Grote gevolgen

De al eerdergenoemde Van der Does constateert dat Nederland na de Tweede Wereldoorlog ingrijpend is veranderd. Dit uit zich voornamelijk in de secularisatie. Hiermee verdwijnt ook het besef van het heilige, er zijn geen grenzen en taboes meer, en het natuurlijke, het ingeschapen gevoel voor goed en kwaad. Ook C.S. Lewis beschrijft het ontstaan van deze cultuur van het on- en tegennatuurlijke en ziet een groeiende tegenstand tegen het man- en vaderzijn, dat geassocieerd wordt met persoonlijk gezag.

De gevolgen van de verdwijning van de vader zijn groot. Ten eerste is er geen natuurlijke hiërarchie meer. Dit uit zich bijvoorbeeld in het feit dat leraren zich ‘populair’ gedragen om in de gunst te komen bij hun leerlingen. Een ander gevolg van de verdwijning van de vader is de vormloosheid van de tijd. Er ontstaat anarchie en regels verdwijnen. Door het ontbreken van de vaders worden de zonen nooit man. Het ontbreken van vaders leidt tot veel narcistische types, op zichzelf gerichte, infantiele, afhankelijke personen. Ook leidt de verdwijning van de vader tot zelfvervreemding, dat is: het ervaren van een scheiding tussen zichzelf en de wereld, en tot escapisme, dat is: het niet op zich nemen van verantwoordelijkheid. Het ergste gevolg is echter zelfdestructie: de vlucht in drank, drugs, porno en geweld.

Klassieke inzichten

Ook in de klassieke oudheid werd al nagedacht over de voorwaarden voor een sterke, gezonde samenleving. Deze voorwaarden werden overgenomen door de christelijke traditie. De voorwaarden gaan niet zozeer over de inrichting, maar meer over aan welke voorwaarden de deelnemers aan een samenleving moesten voldoen om te leven in een gezonde samenleving.

De eerste voorwaarde is dat de inwoners van een land de traditie in ere houden. Dit houdt in dat de mensen een theologisch besef hebben: er bestaat een God en die moet geëerd worden. Verder is ook het besef van gerichtheid op verleden en toekomst belangrijk. Ook houdt deze eerste voorwaarde in dat de mensen zich houden aan bepaalde wetten en dat ze beseffen wat de waarde en het doel is van deze wetten. De tweede voorwaarde is die van vrijheid. Dit houdt niet in: een individuele, maximale, absolute vrijheid. Het houdt een vaderlijke vrijheid in: een vrijheid waarin je vrij bent die dingen te doen die je behoort te doen. De derde voorwaarde is die van gelijkheid. Dit houdt geen doorgedreven gelijkheid zonder hiërarchie in, maar een gelijkheid, gebaseerd op de traditie, waarin iedereen gelijk is voor de wet. De vierde voorwaarde is die van de taal. In een gezonde samenleving wordt de taal goed gebruikt, wat ertoe leidt dat ‘het midden breed is’, in tegenstelling tot een ongezonde, vaderloze samenleving, waarin juist de extreme polen populair zijn door een verkeerd gebruik van de taal.

Les

De les die uit deze avond getrokken kan worden is dat de man weer man moet worden. Een man moet niet ‘autoritair, hardvochtig en onverbiddelijk’ zijn, maar ‘een schild zijn, vooroplopen in situaties waar dat nodig is en zijn verantwoordelijkheid op zich nemen’. Dat is wat de echte man en vader kenmerkt. Christenen, mannen én vrouwen, moeten de taak op zich nemen om de christelijke traditie aan hun kinderen door te geven. Het vaderzijn moeten zij blijven waarderen of opnieuw gaan waarderen. Het belangrijkste is echter dat wij leren God te eren en Zijn Zoon leren kennen. Dat moet de basis zijn van ons hele leven.