» Ds. Doornenbal, het christelijk conservatisme en de SGP

SOMMELSDIJK – De SGP-jongeren Flakkee organiseerde vrijdag 18 december in de Rehobôthkerk te Sommelsdijk een politieke jongerenavond over Ds. Doornenbal, het christelijk conservatisme en de SGP. De spreker van deze avond was dhr. G. Slootweg, geschiedenisdocent aan de Prins Maurits te Middelharnis. “Ds. Doornenbal dacht en sprak vanuit de gedachte God, Nederland en Oranje.”

“Ds. J.T. Doornenbal (1909-1975) heeft in de kleine kerkgeschiedenis een grote rol gespeeld, op dit moment is er weer hernieuwde belangstelling voor hem: dr. Bart Jan Spruyt heeft over Doornenbal het lezenswaardige boek ‘Als je eenmaal hebt liefgehad’ geschreven.”

Hervormde Kerk

“Ds. Doornenbal dacht hoogkerkelijk. Hij was tegen elke vorm van afscheiding, hij mocht en kon de kerk niet uit. Dit omdat hij liefde had tot de – door God geplante – Nederlandse Hervormde Kerk. Hoe kan je één volk vormen als er meerdere kerkverbanden zijn, en met één stem tot de overheid spreken als je met meerdere monden bent? Doornenbal voelde zich erg thuis in de kleine kerkjes en bij de gezelschappen. Hij zag hun fouten en benoemde die ook, maar was mild. Hij had veel contacten met afgescheiden predikanten, maar ook met hele moderne dominees.”

“Na predikant geweest te zijn in de Hervormde Kerk van Woubrugge en Kesteren wordt hij beroepen te Oene. Hij gaat naar deze gemeente die bestaat uit een behoudende en een moderne flank. Hij preekt, en de kerk blijft vol omdat hij preekt als herder, in naam van zijn Meester. Doornenbal had een enorm gevoel voor taal en gedichten. In zijn preken droeg hij gedichten voor van dichters die hem toegesproken hadden, Nijhoff, Marsman en Achterberg. Over deze laatste dichter hield hij ook een lezing bij de Rotaryclub.”

“Hij was zo vaak alleen. Als de Heere dan niet bij hem was, was hij buitengewoon alleen. ‘Die romanticus was ds. Doornenbal’, schrijft dr. Spruyt. Maar volgens mij was het meer. Hij leefde dicht bij de Heere, en merkte daardoor hoever hij van de Heere vandaan was. Een sombere en depressieve man was Doornenbal niet. Hij was heel geestig, en soms ook humoristisch. Humor is lachen met een traan.”

Bart Jan Spruyt

“Spruyt heeft Doornenbal vanuit een bepaalde optiek beschreven. Hij treft bij hem een levenshouding aan die hij heel belangrijk vind, een mentaliteit die hij relateert aan de Christelijk Historische Unie (CHU). Politiek actief was Doornenbal niet. Hij vond politiek wel buitengewoon belangrijk, maar zag het als zijn taak om de gemeente bijeen te houden. Hij leefde in de tijd van de verzuiling, maar moest daar eigenlijk niets van hebben. Hij was voor één protestants-christelijk, calvinistisch volk. Net als Hoedemaker vond hij dat de kerk en het volk samenvallen.”

“Hij was zeker geen lid van de CHU, maar volgens Bart Jan Spruyt had hij het best kunnen zijn. Als ik het goed zie, zegt hij dat vanuit een bepaalde ontwikkeling die hij heeft meegemaakt. Spruyt, die ongelooflijk goed kan schrijven, was politiek journalist bij het Reformatorisch Dagblad. In die tijd zag hij dat het met de samenleving en de politiek niet goed ging. Geen één partij wist daar een dam tegen op te werpen. Ook de SGP niet, omdat de SGP veel te veel in zichzelf gekeerd is, vanwege de verzuiling.”

“Op een gegeven moment kreeg Spruyt de mogelijkheid om directeur te worden van de conservatieve Edmund Burke Stichting. Een groot deel van de elite zit in deze stichting, die is opgericht vanwege ernstige zorgen over het verdwijnen van de waarden en normen in ons land.”

Conservatisme

“Maar wat het is ‘het conservatisme’? De historicus Boogman heeft onderscheid gemaakt tussen conservatisme als traditionalisme, het vasthouden aan het oude en bestaande simpel omdat het oud en vertrouwd is, conservatisme als mentaliteit, als levenshouding, en conservatisme als politieke beweging, als politieke partij. In Nederland is het conservatisme als politieke stroming nooit op gang gekomen.”

“Bart Jan Spruyt werd een tijdje actief voor Geert Wilders. Ieder mens heeft zijn geheim, ds. Doornenbal had zijn geheim, dit zal een van Spruyts geheimen zijn. Doordat Spruyt actief werd voor Wilders stapten mensen op bij de Burke Stichting, waarna Spruyt daar directeur af was – maar hij is er nog wel voorzitter. Nu is hij columnist in o.a. Elsevier en geeft hij les.”

“Er is een verandering in het denken van Bart Jan Spruyt waar ik buitengewoon blij mee ben. En dat is zichtbaar in dit boek ‘Als je eenmaal hebt liefgehad’. In Spruyts huidige visie zijn de klassieke en de joods-christelijke traditie niet twee aanvullende pijlers onder de samenleving die naast elkaar staan, maar ondersteunt de christelijke traditie de klassieke traditie. Ik hoop er niet op dat Spruyt een SGP’er wordt, o nee. Bij de SGP kan hij het niet vinden, en vanuit zijn optiek heeft hij volkomen gelijk.”

Verzuiling

“De refokring is een geïsoleerde kring. Alleen kan dat wel? Kunnen we ons wel isoleren? We hebben dat lang willen denken, dat gaat uit van de gedachte dat wij anders zijn. Alleen kinderen van de Heere zijn anders, door genade. En ook die mogen niet met een boekje in een hoekje zitten, maar dienen een lichtend licht en een zoutend zout te zijn. Als je uitgaat van de volkskerkgedachte, mag je je ook niet isoleren.”

“Dominee Doornenbal was dominee in de Hervormde Kerk, de minst verzuilde kerk. Hij was geen dominee van bepaalde groepen (zoals de Gereformeerde Bond), maar voor het Nederlandse volk. Daar zit een diepe en rijke gedachte achter: God, Nederland en Oranje. Vanuit die gedachte sprak en preekte ds. Doornenbal.”

Ochlocratie

“Op dit moment ziet Spruyt een fenomeen in onze samenleving wat hij ochlocratie noemt. Hij heeft zonder twijfel gelijk. Ochlocratie wil absolute vrijheid. Dat betekent: alle tradities overboord, en het invoeren van gelijkheidsdenken, ook in prestaties. Dat miskent de gaven die de Heere mensen geeft. Tijdens een ochlocratie trekken ‘sterke leiders’ de aandacht.”

“De Griekse wijsgeer Plato omschrijft ochlocratie als een tussenfase tussen democratie en tirannie. Bij tirannie hoef je niet direct aan één persoon te denken, het kan ook een tirannie van instituties zijn, die de macht grijpen. Daar moeten we ons tegen verzetten, door het christelijk conservatisme.”

Hoofddeugden

“Het is daarom belangrijk om de vier hoofddeugden van de klassieke beschaving te herwaarderen: matigheid, moed, bezonnenheid, rechtvaardigheid. De bekende Griekse filosoof die deze deugden heeft beschreven zegt dat ze terug te brengen zijn tot één principe: de juiste keuze tussen te weinig en teveel. Maar, zo voegt hij erbij: ‘Verkeerd doen kan op veel manieren, het juiste treffen op één manier’. Er is één waarheid, niet mijn waarheid, maar die van de Heere.”

“Er wordt goede trouw van ons gevraagd. Trouw aan God, aan onze beginselen, aan de opvoeding en aan het Nederlandse volk. Augustinus zei: doe wat je kan, dan doet de Heere wellicht wat je niet kan.”